Membraantechnologie heeft de afgelopen tien jaar aanzienlijke vooruitgang geboekt in de oliën- en vettenindustrie. Hoewel het geen kant-en-klare oplossing biedt, kan membraantechnologie helpen om het energieverbruik en daarmee CO₂-uitstoot te verminderen. De stijgende kosten van energie en CO₂-emissierechten maken het voor bedrijven interessant om deze technologie te verkennen en te integreren in hun productieprocessen.

Voordelen en toepassingen van membraantechnologie

Harmen Zwijnenberg van  EMI Twente  presenteerde het mechanisme van Organische Oplosmiddel Nanofiltratie (OSN) in de eetbare oliënindustrie. OSN maakt gebruik van membraanfiltratie om grote moleculen te scheiden, wat de behoefte aan energie-intensieve destillatieprocessen sterk vermindert. Dit proces vindt plaats bij lage temperaturen, waardoor het eindproduct minder wordt aangetast dan bij traditionele technologieën die hoge temperaturen vereisen.

Membraantechnologie wordt onder andere toegepast bij de verwerking van ruwe sojabonenolie. De doorlaatbaarheid van het membraan hangt hierbij af van de viscositeit van het oplosmiddel-olie mengsel, die varieert met de temperatuur. Door meerdere filters achter elkaar te gebruiken, kunnen stoffen beter worden gescheiden.

Daarnaast is membraantechnologie geschikt voor de isolatie van waardevolle componenten zoals tocoferolen, sterolen en vrije vetzuren. Specifiek in de palmolie-industrie biedt OSN mogelijkheden om componenten zoals beta-caroteen, squalene en co-enzym Q10 te extraheren.

Hybride oplossingen en economische voordelen

Een veelbelovende aanpak is het combineren van verschillende membraanscheidingsprocessen. Zo kan ultrafiltratie specifieke fracties zoals lecithine en fosfolipiden scheiden terwijl nanofiltratie helpt bij de deacidificatie en het terugwinnen van oplosmiddelen. Petrus Cuperus van Solsep benadrukte dat membraantechnologie de energiekosten met 30 tot 50 procent kan verlagen. Dit komt doordat het proces werkt op basis van filtering onder druk en relatief weinig elektriciteit verbruikt. Bovendien worden de gebruikte oplosmiddelen grotendeels gerecycled, wat weer extra besparingen oplevert.

Hoewel membraantechnologie al tientallen jaren beschikbaar is, werd er voorheen nog niet zoveel gebruik van gemaakt. Dat had ook te maken met slechte ervaringen in het verleden. Maar inmiddels stijgt het aantal succesvolle toepassingen. Bovendien maken de stijgende energieprijzen en strengere wetgeving rondom CO₂-uitstoot de technologie nu steeds aantrekkelijker.

Stapsgewijze implementatie en subsidieopties

De implementatie van membraantechnologie neemt gemiddeld drie jaar in beslag en verloopt via de volgende stappen:

1. Kleinschalig bewijs van principe in een laboratoriumomgeving.

2. Industriële pilot om de technologie in de praktijk te testen.

3. Procesoptimalisatie voor maximale efficiëntie.

4. Financiering en opschaling van de installatie.

Volgens RVO zijn er verschillende subsidies beschikbaar voor bedrijven die membraantechnologie willen implementeren. Van haalbaarheidsstudies tot opschalingssubsidies; er zijn diverse mogelijkheden om de investeringskosten te drukken.