Zou je even in het kort kunnen vertellen wie jij bent en wat jouw expertise is op het gebied van het raffineren van olie en vet?

Ik ben Marchel Snieder, de QAQC-manager van SD Guthrie in Zwijndrecht. Ik heb ruime ervaring in de olie-industrie met een focus op de technische aspecten van het werk. Ons bedrijf is onderdeel van een Maleisische onderneming die tropische olie verwerkt tot voedselveilige producten met de juiste eigenschappen. Binnen SD Guthrie ben ik verantwoordelijk voor kwaliteitscontrole en voedselveiligheid binnen het raffinageproces.

Recentelijk is er een item geweest van de Keuringsdienst van Waarde over het raffineren van olie. Wat was je eerste reactie toen je dat zag?

Ik vond het een gemiste kans dat deze uitzending werd gemaakt zonder inbreng van de grote raffinaderijen. Wij hadden aangegeven hier aan te willen bijgedragen maar helaas liep dat anders dan gehoopt. Hierdoor ontbrak deskundige kennis over de noodzakelijkheid van raffinage, met als gevolg dat er allerlei onjuiste informatie werd verspreid. Veel mensen realiseren zich bijvoorbeeld niet dat raffinage essentieel is om plantaardige olie veilig te maken en geschikt voor specifieke toepassingen. Een ander onbesproken voorbeeld is dat raffineren al een heel oud proces is – denk aan het jaar 1900 – om oliën geschikt te maken voor consumptie.

Consumenten denken vaak dat ongeraffineerde olie puurder en natuurlijker is.

Dat is een misverstand. Virgin olijfolie, of ‘extra vierge’ bijvoorbeeld is geschikt om direct te consumeren, maar minder om in te bakken. Op de fles staat dan ook dat het voor salades bedoeld is. Als je mij vraagt welke olie ik zelf op een salade gebruik, dan zeg ik extra virgin olijfolie. Ik kan mij niet voorstellen dat je een Griekse salade maakt met andere olie. Andere oliën, zoals palmolie of raapzaadolie, bevatten onzuiverheden die moeten worden verwijderd voordat je ze kan consumeren. Daarnaast speelt het efficiënt benutten van grondstoffen ook een rol. Als je de reststromen van bijvoorbeeld olijfolie niet raffineert, gaat er veel bruikbare olie verloren. Bij de eerste persing ontstaat extra vierge olijfolie maar een aanzienlijk deel van de olie blijft achter in de reststromen, zoals olijfpulp. Zonder raffinage zouden deze reststromen verloren gaan, terwijl raffinage het juist wel mogelijk maakt om deze olie veilig en bruikbaar te maken. 

Heeft het raffinageproces ook invloed op wat we proeven in ons eten?

Zonder raffinage zou veel van ons bewerkte voedsel onaangenaam of zelfs oneetbaar zijn door ongewenste smaken, geuren en texturen. Raffinage verwijdert onzuiverheden die anders een ranzige of bittere smaak zouden veroorzaken. Daarnaast speelt olie een belangrijke rol in de structuur en textuur van voedingsmiddelen. Denk aan softijs dat pas in je mond moet smelten of koekjes die na het bakken een stevige en knapperige bite behouden. Deze eigenschappen worden deels bepaald door het type olie, maar ook door modificatieprocessen. Modificatie zorgt ervoor dat olie de juiste eigenschappen krijgt voor specifieke toepassingen. Raffinage en modificatie vormen samen het verwerkingsproces van plantaardige olie en maken deze zowel zuiver als functioneel geschikt voor uiteenlopende toepassingen.

Als plantaardige olie aanpasbaar is door modificatie, maakt het dan nog uit welke olie je gebruikt?

Zeker, verschillende oliën hebben verschillende eigenschappen. Een patatkraam wil een olie die patat mooi bruin maakt, terwijl een Chinees restaurant een olie nodig heeft met ander eigenschappen.Ook historische toepassingen, zoals het gebruik van dierlijk vet voor het bakken van vis, tonen aan dat oliën en vetten verschillend reageren en smaken beïnvloeden. Olie beïnvloedt ook hoe een product aanvoelt en welke nasmaak het achterlaat.

Welke risico’s zijn verbonden aan onbewerkte olie?

Onbewerkte olie – die je dus niet raffineert – kan schadelijke stoffen bevatten zoals pesticiden, zware metalen en ongewenste vetzuren. Raffinage verwijdert deze stoffen grotendeels en maakt de olie veiliger voor consumptie. Een concreet voorbeeld is de Kopra waaruit de kokosolie wordt geperst, die in Azië vaak boven open vuur wordt gebrand. Dit proces leidt tot de vorming van PAK’s – polycyclische aromatische koolwaterstoffen. Dit zijn dezelfde kankerverwekkende stoffen die vrijkomen bij aangebrand voedsel of worden geïnhaleerd tijdens het roken van een sigaret. Door raffinage kunnen deze schadelijke verbindingen voldoende worden verwijderd. Net zoals we zwartgeblakerde etensresten vermijden vanwege de gezondheidsrisico’s is het logisch om PAK’s en andere ongewenste stoffen uit olie te verwijderen voordat deze in ons voedselproces worden gebruikt.

Raffinage is dus een belangrijk proces voor onze voedselveiligheid?

Absoluut. De regelgeving in Nederland en Europa stelt strenge eisen aan voedselveiligheid en raffinage speelt hierin een belangrijke rol. Door onzuiverheden te verwijderen, helpt raffinage om olie veilig en geschikt voor consumptie te maken. Net zoals melk wordt gepasteuriseerd om schadelijke bacteriën te elimineren en de houdbaarheid te verlengen, zorgt raffinage ervoor dat olie vrij is van ongewenste stoffen en langer stabiel blijft. Zonder raffinage zouden veel oliën sneller oxideren, ranzig worden en mogelijk risico’s voor de volksgezondheid opleveren.

Levert het raffineren van olie een bijdrage aan duurzaamheid?

Ja, op meerdere manieren. Raffinage gaat voedselverspilling tegen door de houdbaarheid van olie aanzienlijk te verlengen. Zonder raffinage zou olie sneller oxideren en ranzig worden, waardoor grote hoeveelheden verloren gaan. Levensmiddelen waarin olie wordt verwerkt, blijven hierdoor ook langer houdbaar. Denk aan volkorenbrood, notenpasta’s en humus die langer vers blijven door het gebruik van stabiele, geraffineerde oliën.

Daarnaast verhoogt raffinage de efficiëntie van olieproductie. Dankzij moderne raffinagetechnieken kan tot 99% van de olie uit grondstoffen worden gewonnen, wat betekent dat er minder gewassen nodig zijn om dezelfde hoeveelheid bruikbare olie te produceren. Dit draagt bij aan een duurzamer gebruik van landbouwgrond en natuurlijke hulpbronnen. Ook kunnen de reststromen van het raffinageproces worden benut, bijvoorbeeld door ze in diervoeding of biobrandstoffen te verwerken.

Wat zou jij zeggen tegen een sceptische consument die gelooft dat raffinage vooral dient voor commercieel belang?

Het commerciële belang van raffinage is net zo belangrijk voor de producent als voor de consument. Zonder raffinage zouden veel oliën onbetaalbaar worden, wat direct zou doorwerken in de prijs van talloze voedingsmiddelen. Voor de beeldvorming: meer dan de helft van alle producten in de supermarkt bevat plantaardige olie, van brood en notenpasta’s tot zuivelvervangers en kant-en-klaarmaaltijden. Zonder raffinage zouden deze producten duurder en minder lang houdbaar zijn en in sommige gevallen zelfs ongeschikt voor consumptie. Raffinage is dus niet alleen een economische noodzaak, maar ook een manier om voedsel toegankelijk, betaalbaar en veilig te houden voor iedereen.