Van onderhandelingen met China tot fytosanitaire vraagstukken in Latijns-Amerika: Iris Faassen kent de wereld van markttoegang als geen ander. Na jaren bij het ministerie van Landbouw, waar ze samen met collega’s het fundament legde voor het fytosanitaire markttoegangsteam en als landbouwattaché in Moskou werkte, koos ze voor het ondernemerschap. Met Agri Trade Solutions (ATS) ondersteunt ze nu brancheorganisaties en bedrijven bij export- en importvraagstukken. Iris: 'Onderhandelen met derde landen is een diplomatieke dans: landen leggen hun eisen neer, maar dat is meestal niet het eindpunt – het is juist het beginpunt van de dialoog.'

Van overheid naar consultancy

Na haar tijd in Moskou werkte Iris acht jaar voor een consultancybedrijf dat onder andere de exportondersteuning voor MVO verzorgde.

'Daar stond ik ineens tussen overheid en bedrijfsleven in, met een andere rol en positie. Dat gaf mij een nieuw perspectief en liet zien hoe belangrijk het is om de vertaalslag te maken van complexe regelgeving naar de praktijktaal van bedrijven.'

Die ervaring bleek later bepalend voor haar ondernemerschap: weten hoe beleid wordt gemaakt én hoe het in de praktijk landt bij ondernemers.

ATS: slagkracht voor meerdere sectoren

Met ATS ondersteunt Iris vandaag de dag zowel de plantaardige als de dierlijke sectoren. 'Dat is belangrijk, want veel vraagstukken lijken op elkaar en profiteren van dezelfde infrastructuur. Doordat we meerdere sectoren bedienen, kan de overheid één aanspreekpunt hebben in plaats van vele verschillende. Dat maakt ons slagvaardig.'

Agri Trade Solutions is een samenwerking met AgriBusiness Services (ABS). Iris: 'ABS zorgt voor de praktische en organisatorische ondersteuning. Samen creëren we continuïteit en slagkracht.” Voor de leden van MVO betekent dit dat ATS helpt bij uiteenlopende exportvragen. Vaak gaat het om dossiers die bedrijven zelf niet opgelost krijgen. 'Wij zorgen dat signalen bij de juiste loketten terechtkomen en dat er werkbare oplossingen komen.'

Een belangrijke schakel is het VEX-platform (Veterinaire Export), waar ministerie, NVWA en brancheorganisaties gezamenlijk prioriteiten bepalen. 'Veel dossiers vragen om overheid-tot-overheidcommunicatie; dan is inzet van het ministerie onmisbaar.'

Ook internationaal speelt het netwerk een cruciale rol. Dankzij de nauwe samenwerking met het ministerie, de NVWA en het internationale netwerk van LVVN-raden op de ambassades kent ATS de juiste mensen om dossiers verder te brengen.

Complexiteit en regelgeving

Volgens Iris wordt internationale handel steeds complexer. 'Er komen steeds meer eisen en controles, vaak op detail, ook op DNA-niveau. Dankzij steeds preciezere meetmethoden vinden we sporen die biologisch gezien geen enkel risico vormen, maar die toch tot handelsblokkades kunnen leiden. De vraag is dan hoe ver je moet gaan: wat is nog biologisch relevant, en waar slaat de focus door in een streven naar absolute nul? Omdat we steeds meer kunnen meten, ontstaat bijna een obsessie om niets meer toe te laten. Daarmee verschuift de definitie van nul steeds verder, naar een punt waarop nul eigenlijk minder is dan nul.'

Daarbij worden ook de verschillen tussen toegepaste methodieken steeds relevanter. 'Neem bijvoorbeeld de PCR-toets: in de basis kan iedereen die uitvoeren, maar kleine variaties in de uitvoering kunnen leiden tot totaal verschillende resultaten. Dat maakt dat het overleg vaak extreem technisch wordt en dat je diep in de details moet om een werkbare oplossing te vinden.'

Daarnaast speelt er een structureel probleem in het internationale veterinaire systeem. Als er in een land een dierziekte uitbreekt, zoals mond-en-klauwzeer (MKZ), vogelgriep of lumpy skin disease’, dan volgt er meestal een exportban. 'Op zich logisch. Maar ook al verklaart dat land zich later weer vrij van ziekte, dan nog nemen niet alle landen die status automatisch over. Dat kan grote gevolgen hebben voor bedrijven die afhankelijk zijn van grondstoffen uit zo’n land.'

Landen zijn verplicht ziekte-uitbraken te melden via platforms als de World Organisation for Animal Health (WOAH), maar in de praktijk accepteren derde landen die informatie lang niet altijd automatisch. Dat leidt tot langdurige exportblokkades, ook al is er feitelijk geen risico meer. Idealiter zouden landen gewoon verwijzen naar dat platform en elkaars meldingen erkennen. Dat zou bedrijven enorm helpen. Maar uiteindelijk heeft ieder land soevereiniteit over het eigen beleid — en daar speelt ook politieke gevoeligheid een rol.

Ook maatschappelijk staat export regelmatig ter discussie. 'Mensen vragen zich af: waarom produceren we zoveel als we het toch grotendeels exporteren? Ik snap die vraag. Maar juist in de export wordt het geld verdiend. Het zorgt voor banen, verdienvermogen en maakt innovatie mogelijk. Zonder die exportpositie zou Nederland niet de middelen hebben om te blijven investeren in duurzame en veilige productie.'

Kansen en ondernemerschap

Ondanks die complexiteit ziet Iris veel kansen. 'Naast het oplossen van acute problemen is het belangrijk om sectoren sterker neer te zetten. Niet alleen via beurzen, maar door heel gericht seminars of symposia te organiseren, vaak samen met lokale partners. Daarmee bouw je niet alleen vertrouwen op, maar zorg je vooral voor begrip. Veel overheden staan verder af van de dagelijkse praktijk en weten niet altijd goed hoe producten worden toegepast of welke waarde ze hebben. Vanuit een branche is dat beter uit te leggen dan vanuit een individueel bedrijf — en juist daar kan ATS namens de branche een sleutelrol vervullen.'

Ze illustreert dit met voorbeelden: 'Bij diervoeders is het duidelijk dat ze bijdragen aan een gezonde en sterke veestapel — dat laat de waarde voor de lokale productie zien. Maar bij andere producten, zoals bijvoorbeeld bloedproducten die gebruikt worden in de vleesverwerkende industrie, is vaak extra uitleg nodig voordat overheden begrijpen waarom ze belangrijk zijn. Door dat helder te maken, creëer je ruimte en begrip in de dialoog.'

Het ondernemerschap geeft Iris energie. 'Wat mij drijft, is handel vlot trekken waar die vastloopt, openhouden waar die goed loopt en blokkades juist voorkomen. Daarbij gaat het ook om het creëren van nieuwe marktkansen. Dankzij de nauwe samenwerking met het ministerie, de NVWA en het internationale netwerk van LVVN-raden op de ambassades kennen we de juiste mensen om dossiers verder te brengen. Dat maakt echt het verschil.'

De boodschap van Iris is duidelijk. 'Met een goed verhaal, de juiste argumenten en inhoud kun je altijd het gesprek aangaan met internationale overheden. Dat opent deuren voor de hele sector.'